Gmina Markuszów

Gmina Markuszów leży na płaskowyżu Nałęczowskim. Przez jej teren przepływa rzeka Kurówka - dopływ Wisły. Zdecydowana większość mieszkańców gminy utrzymuje się z rolnictwa. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 5 ha. Gmina obejmuje swym zasięgiem dziesięć sołectw zajmuje powierzchnię 4039 ha i zamieszkuje ją ok. 3100 mieszkańców.

Gmina nie posiada dużych uciążliwych obiektów przemysłowych, okazuje się, że w dzisiejszych czasach może to być duży atut umożliwiający organizowanie na przykład agroturystyki. Markuszów ma szansę przyciągnąć potencjalnych inwestorów nieskażonym środowiskiem, bliskością Nałęczowa, dogodnym połączeniem komunikacyjnym, niskimi podatkami oraz coraz lepiej rozbudowaną infrastrukturą techniczną taką jak telefony, gaz, energia elektryczna, drogi. 

Gmina Markuszów jest gminą wiejską, zatem zdecydowana większość ludności utrzymuje się z rolnictwa. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi około 5 ha. W produkcji rolniczej przeważa uprawa buraka cukrowego i pszenicy w południowej części gminy, natomiast w północnej gdzie dominują gleby lekkie uprawiano dotychczas głównie tytoń i zioła, a dzisiaj głównym źródłem utrzymania jest produkcja mleka. Gospodarstwo rybackie w Markuszowie rozwija intensywną hodowlę ryb.

Na terenie gminy zarejestrowanych jest około 180 przedsiębiorców prowadzących działalność głównie handlową i usługową. W Markuszowie znajduje się jedyna na terenie gminy piekarnia, w Kaleniu istnieje ubojnia zwierząt, na bazie upadłej SKR powstała firma „Marmury Centrum" eksportująca swe wyroby do wielu krajów świata, fabrykę mebli lubelskiego „Pro-Eko" zajmuje obecnie hurtownia napojów, w budynku dawnej „Gracji" mieści się siedziba banku, w Zabłociu prywatni przedsiębiorcy szyją przeznaczone głównie na eksport wyroby pościelowe itp. W Górach istnieje firma zajmująca się budową wodociągów i kanalizacji. Funkcjonują niewielkie, prywatne firmy przewozowe. Dość prężnie rozwija się w samym Markuszowie rzemiosło i handel. Istnieją rodzinne firmy rzemieślnicze nastawione głównie na rynek lokalny. Liczne sklepy, sklepiki umożliwiające zakup na miejscu niezbędnych artykułów spożywczych i przemysłowych ułatwiają życie mieszkańcom.

Pozostałe miejscowości wchodzące w skład gminy są nastawione głównie na produkcję rolniczą. Dość dobrze rozwinięte jest ogrodnictwo i sadownictwo, (sady w Górach należą do najnowocześniejszych w tej części Europy) na północy gminy na lżejszych glebach dominuje uprawa zbóż i ziemniaków, w południowej części gminy dochodzą plantacje buraków cukrowych i chmielu. Ostatnio coraz większym zainteresowaniem rolników zaczyna cieszyć się uprawa ziół. W Markuszowie rozwija się także intensywna hodowla ryb. Część ludności gminy dojeżdża do pracy w Lublinie i Puławach.

Bardzo pozytywnie wpływają na rozwój gminy cotygodniowe, duże poniedziałkowe jarmarki odbywające się w Markuszowie gromadzące rolników, rzemieślników i kupców. Wymierne korzyści odnoszą na tym okoliczni mieszkańcy, oraz gmina czerpiąca z tego powodu określone kwoty pieniężne.

Gmina Markuszów chociaż jest stosunkowo niewielką gminą to cechuje ją duże zróżnicowanie przyrodnicze. Część północną gminy, położoną na północ od trasy Warszawa - Lublin obejmuje mezoregion Wysoczyzna Lubartowska, a południową Płaskowyż Nałęczowski. W części południowej wyżynnej, występują utwory lessowe i urozmaicona rzeźba terenu z charakterystycznymi wzniesieniami i wzgórzami. Występują tu gleby dobrych klas, głównie II i III. Północna część nizinna to obszar występowania glin i piasków zwałowych, charakteryzujących się łagodnymi, niskofalistymi formami terenowymi, przeważają tu gleby klasy V i VI. Podział ten ma odzwierciedlenie w zróżnicowaniu szaty roślinnej. Teren gminy w całości leży w granicach zlewni rzeki Kurówki, prawego dopływu Wisły. Na obszarze gminy Kurówka posiada dwa lewe dopływy: Strumień Olszowiecki i ciek bez nazwy oraz jeden prawy o nazwie Bielikowa (Białka). W rozszerzonych częściach doliny Kurówki w Markuszowie zostały założone stawy rybne. Gmina nie posiada uciążliwych obiektów przemysłowych. Mieszkańcy pobliskich miast szukając atrakcyjnego wypoczynku znajdą coś dla siebie na terenie gminy Markuszów. Północna część gminy należy do Obszaru Chronionego Krajobrazu „Kozi Bór", ustanowionego dla ochrony krajobrazu leśnego, łąk i torfowisk oraz rzadkich i chronionych gatunków flory i fauny. Okolice Bobowisk i Wólki Kątnej leżące w Obszarze Chronionego Krajobrazu "Kozi Bór" to naturalne, nieskażone lasy, dostęp do wody, wspaniałe miejsca dla grzybiarzy, wędkarzy, myśliwych, miłośników wycieczek rowerowych i spacerów wśród ciszy i spokoju. Również okolice Olszowca, Zabłocia i Gór z urokliwą siecią wąwozów polodowcowych i bliskością Nałęczowa są atrakcyjnym miejscem na osiedlenie lub wypoczynek. Dla amatorów turystyki rowerowej przygotowany został nowy szlak rowerowy nazywający się nie bez powodu „W krainie Jana Pocka". Biegnie on najbardziej malowniczymi zakątkami południowej części gminy i przylegających terenów. Turysta będzie miał możliwość podziwiania przepięknych widoków, obcowania z przyrodą opisywaną w wierszach Jana Pocka, poznania miejsc z nim związanych, obejrzenia zabytków upamiętniających przeszłość naszej małej ojczyzny. Gmina Markuszów choć jest najmniejsza wśród wszystkich gmin w powiecie, jest bardzo zróżnicowana przyrodniczo i ma naprawdę wiele do zaoferowania miłośnikom natury.

W północnej części gminy Markuszów występują bory i bory mieszane. Są równowiekowe 20 - 50-letnie Zbudowane są głównie z sosny, sosny z domieszką dębu, w podszycie z leszczyną i kruszyną, w runie borówka czernica, siódmaczek, orlica, jastrzębiec jachenala, zawilec, konwalijka i kororyczka wonna. W okolicy jeziora Duży Ług znajdują się nieduże płaty boru świeżego o drzewostanie sosnowym w podszycie z jałowcem, jarzębiną i kruszyną, w runie borówka czernica, kostrzewą owczą i trzcinnikiem leśnym. W części południowej gminy, w okolicach wsi Zabłocie zachowało się kilka hektarów grądu typowego o bogatym runie leśnym, z wielu rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin.

W dolinach rzek i podmokłych łąkach zachowały się płaty olsów i łęgu olszowego. Najlepiej zachowany płat olsu znajduje się na zachód od wsi Bobowiska, występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin. Pod drzewostanem z olszy czarnej występuje tu podszyt z porzeczek czarnej i czerwonej i wielogatunkowe runo z zachylnikiem błotnym, markiem szerokolistnym, goryszem błotnym, turzycami błotną i wydłużoną, kosaćcem żółtym, psianką słodkogórz, kniecią i rzadziej czermienią błotną i okrężnicą bagienną.

Roślinność błotna i szuwarowa na terenie gminy występuje przy rzece Kurówce, Białce, Strumyku Olszowieckim, przy sieci rowów melioracyjnych oraz przy zbiornikach wodnych (stawach, gliniankach, torfiankach).

Z roślinności zanurzonej występują: zespół moczarki kanadyjskiej, zbiorowiska rdestnic, włosienicznika krążkolistnego oraz rogatka sztywnego. Z roślinności pływającej we wszytkich typach wód występują: rdestnica pływająca, rdest zimnowodny oraz rzęsy. Z roślinności szuwarowej brzegi wód stojących i wolnej wody płynącej porastają: zbiorowiska pałek wąsko i szerokolistnej, manny mielec i szuwaru trzcinowego. Na obrzeżach stawów spotyka się zbiorowiska oczeretu jeziornego i jeżogłówki gałęzistej. W stawach w Markuszowie stwierdzono także skupienia strzałki wodnej, natomiast w gliniankach i torfiankach zbiorowiska ponikła błotnego. W zabagnionych obniżeniach terenu i przy rowach melioracyjnych występują ponadto: szuwary turzycowe, płaty kropidła i rzepiechy zimnowodnej.

Łąki i pastwiska występują w północnej części gminy nad rzeką Białką oraz w części południowej wzdłuż rzeki Kurówki i Strumienia Olszowieckiego. Na wschód od wsi Bobowiska i na zachód od stawów markuszowskich oraz w okolicach cieków występują łąki wilgotne.

Między łąkami, rozproszone małymi płatami występują naprzemiennie wypasane i koszone pastwiska. Murawy piaskowe występują w północno-wschodniej części gminy. Na poboczach dróg, zboczach wyrobisk, odłogach, rośnie murawa zbudowana z kostrzewy owczej, mietnicy pospolitej, jastrzębca kosmaczka i macierzanki piaskowej. W okolicy Jeziora Duży Ług niewielkimi płatami występuje murawa ze szczotlichą siwą, sporkiem wiosennym, rozchodnikiem ostrym i płucnicą islandzką i chrobotkami.

W okolicy wsi Kaleń w wypasanych wąwozach występują kadłubowe postaci murawy kwietnej z szałwią łąkową, driakwią żółtą i chabrem nadreńskim. Na południe od wsi Zabłocie na zboczach lessowych występuje murawa z lebiodką pospolitą, dziurawcem, centurią tysiącznik.

Drogi polne i pobocza we wsiach porastają zbiorowiska życicy trwałej i babki szerokolistnej, a drogi leśne zespoły głowienki i babki szerokolistnej.

Najcenniejszymi obszarami pod względem faunistycznym są tereny wzdłuż cieków wodnych oraz tereny podmokłe. Należą do nich łąki na odcinku Wólka Kątna do granicy gminy, łąki przylegające do Strumyka Olszowieckiego. Na terenach tych występują liczne rodzaje i gatunki ptaków, m. in.: derkacz, słowik szary, łozówka, gąsiorek, rycyk, krwawodziób, dziwonia, czajka, łyska, krzyżówka, perkoz, kokosza, czernica, głowienka, cyraneczka, bocian biały. W rejonie lasów stwierdzono obecność: myszołowów, trznadla, lerki, świstunki, kapturki, świergotka drzewnego, sójki, kosa czy śpiewaka. Na szczególna uwagę oprócz licznie występującego derkacza uwagę zwraca rycyk i krwawodziób - są to gatunki bardzo wrażliwe na zmiany środowiska i ich występowanie świadczy o unikalnych walorach przyrodniczych tych terenów.

Pola uprawne i zadrzewione śródpola to miejsca występowania m.in. przepiórki i ortolana. Pola na południe od jeziora Duży Ług to miejsce występowania białorzytki i świergotka polnego.

Podmokłe łąki zasiedlają rzadkie, osiadłe motyle silnie związane z danym terenem. Ich obecność świadczy o trwałości i niezmienności biotopu. Odkryto stanowiska rzadkich gatunków motyli związanych z wilgotnymi łąkami: Czerwończyk fioletek (L. helle), Modraszek telejus (M. teleius), Modraszek nausitous (M. nausithous), Niedźwieździówka krasa (P. matronula) i lasami: Miesiak strużnik (A. ilia), Mieniak tęczowiec (A. iris), Caloptilia suberinella(jedyne stanowisko w Polsce). Na wielu stanowiskach stwierdza się Pazia królowej (P. machaon).

Na terenie gminy Markuszów znajdują się dwa obwody łowieckie (nr 31 i nr 42). Według stanu na 31.03.1998 r. ogółem zinwentaryzowano: jeleń (28 szt.), sarna (34 szt.), dzik (2 szt.), lis (9 szt.), zając (140 szt.), bażant (60 szt.), kuropatwa (210 szt.).

Mieszkańcy pobliskich miast szukający miejsca na atrakcyjny wypoczynek na pewno znajdą coś dla siebie na terenie gminy Markuszów. Okolice Bobowisk i Wólki Kątnej leżące w strefie krajobrazu chronionego „Kozi Bór" to piękne lasy i dostęp do wody, wspaniałe miejsca dla grzybiarzy, wędkarzy, miłośników wycieczek rowerowych i spacerów szukających ciszy i spokoju. Wszystko powyższe zachęca do uprawiania turystyki weekendowej.