Gmina Markuszów

Gmina Markuszów położona jest na pograniczu dwóch jednostek fizjograficznych: Wysoczyzny Lubartowskiej i Płaskowyżu Nałęczowskiego. Tworzą one dwa równoleżnikowe obszary w gruncie o różnej rzeźbie terenu. Granicę między nimi stanowi krawędź Wyżyny Lubelskiej o wysokości 30 m biegnąca na linii Pożóg-Garbów z kierunku WNW ku ESE (ryc. 7). Część północna gminy powstała w wyniku działalności lądolodu zlodowacenia Odry. W efekcie największy obszar tej części gminy zajmuje wysoczyzna morenowa, a rzeźba ma charakter   falisty i pagórkowaty. Powierzchnia terenu wznosi się na wysokość od 170 do 185 m n.p.m. Od północy wysoczyznę morenową ogranicza równina akumulacji wodnolodowcowej, a od wschodu dolina rzeki Białki (z dnem na wysokości poniżej 160 m n.p.m.). W środkowym biegu rzeki występuje równina torfowa, a także formy pochodzenia eolicznego. Są to niewielkie wydmy w okolicach wsi Bobowiska i Wólka Kątna.

Południowa część gminy powstała w wyniku procesów zachodzących w strefie peryglacjalnej tj. na przedpolu lądolodu.  Jej granicę stanowi dolina rzeki Kurówki (z dnem na wysokości około 160 m n.p.m.).  Na południe od niej dominują formy rzeźby lessowej, a teren jest porozcinany gęstą siecią wąwozów i  suchych dolin. Głębocznice i wąwozy najliczniej spotykamy w rejonie wsi Góry i Zabłocie. Dna wąwozów są wąskie, a zbocza strome i wysokie (do 10 m). Maksymalne wysokości w tej części gminy sięgają 220 m n.p.m., a minimalne nie spadają poniżej 150 m n.p.m.

Położenie gminy Markuszów na tle szkicu geomorfologicznego strefy północnej krawędzi Wyżyny Lubelskiej według Harasimiuka i in. (1998).
1 - wysoczyzny morenowe, 2 - pagórki moreny czołowej i innych form marginalnych, 3 - równiny akumulacji wodnolodowcowej, 4 - równiny piasków przewianych, 5 - pokrywa lessowa Płaskowyżu Nałęczowskiego, 6 - pokrywy pylasto-piaszczyste przedpola krawędzi lessowej, 7 - równiny zastoiskowe, 8 - terasa plejstoceńska, 9 - równiny torfowe, 10 - dna dolin rzecznych, 11 - krawędzie, 12 - północna krawędź Wyżyny Lubelskiej, 13 - wąwozy.